Чиллер-катта объектларга (саноат корхоналари, савдо мажмуалари, бизнес марказлари ва бошқа йирик объектлар) хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган ускуналардир. Қурилмани ички модуллар (фанкойллар) уланган ташқи кондиционер билан солиштириш мумкин.

Анъанавий иқлим ускунасидаги каби совуқ ёки иссиқ ҳаво ишлаб чиқариш, совитиш  моддасининг буғланиши ва конденсацияси туфайли юзага келади. Чиллерларнинг буғ- компрессияли ва абсорбцион турлари бор.

Буғ-компрессияли чиллерБуғ-компрессияли чиллерлар – ёпиқ тизимда совитиш  моддасини тўхтовсиз айланишига асосланган ускунадир. Буғлаткич, конденсатор, қувур ва оқим назоратчиси ва бутун жараённи бошқарувчи компрессордан ташкил топган.

Совитиш  моддаси иссиқлик ташувчининг энергиясини ютади, сув совийди, фреон қайнайди ва буғга айланади. Кейин эса газ ҳолатидаги совитиш  моддаси компрессорга ўтади. Бу ерда у сиқилади ва яна суюқликка айланиб, иссиқлик алмашинувчи орқали ташқарига чиқарилади.

Бундай чиллерлардаги компрессорлар 2 хил бўлади:
1) Герметик (спиралли). Улар ўрта ва кичик қувватли (250-300 кВт гача) чиллерларга ўрнатилади. Улар ихчам, арзон ва мунтазам сервис хизмат кўрсатишга муҳтож эмас. Биргина камчилиги, уларни сочиб йиғишнинг иложи йўқ, ишдан чиққан вақтда уларни таъмирлаб бўлмайди.

2)  Яримгерметик (поршенли, винтли) компрессорлар. Спиралли чиллерлардан кучлироқ бўлиб, уларни кўпинча катта қувватли (300 кВт дан ортиқ) чиллерларга ўрнатилади. Бундай компрессорлар қиммат туради ва мунтазам сервис хизмат кўрсатишни талаб этади. Улар ишончли,  носоз деталларни алмаштириш имкони бор.

Компрессор (лот. “compressio” – сиқиш) ички электр кабеллари ёки ички ёнув двигатели ёрдамида газни сиқувчи қурилма. Компрессорлар ҳажмли ва динамик турларга бўлинади.

Ҳажмли компрессорлар (спиралли, винтли, поршенли) – иш камерасининг ҳажмини  ўзгартириш орқали газни сиқади.

Динамик компрессорлар(турбокомпрессорлар)да валдан механик энергия берилиши натижасида газни сиқиш учун хизмат қилувчи турбина парраклари айланади.

 

Чиллерларни ишлаш тамойили

 

Чиллерлар бир нечта қисмларга бўлинувчи кўплаб элементлардан ташкил топган:

  • Компрессор. Параллел ишлайдиган спирал компрессорлар 8 тагача бўлиши мумкин; 
  • Буғлаткич. Совитилаётган суюқлик иссиқлигини олиш учун, иссиқлик алмаштиргичдан иборат;
  • Конденсаторли блок. Компрессорда сиқилган фреон суюқликка айланади (конденсацияланади) ва радиаторлар ташқарига иссиқлик тарқатади;
  • Қобиқ.

Чиллернинг ишлаш тамойили – фреоннинг доимий айланма ҳаракатига асосланган.  Суюқ фреон чиллернинг буғлаткичига келиб тушади ва совиётган суюқликнинг иссиқлигини ютади. Сўнгра компрессор конденсатордаги фреонни сўриб олади ва уни сиқади. Конденсаторга тушган қайноқ ва сиқилган фреон суюқликка айланади ва иссиқликни радиатор орқали атроф муҳитга тарқатиб юборади. Конденсатордаги сиқилган совитиш  моддаси фильтр ва соленоид клапандан ўтади. Қараш ойнаси чиллердаги фреон миқдорини кўриб туриш учун мўлжалланган.  Ҳароратни назорат қилувчи вентил(ҲНВ) буғлаткичга ўтаётган фреон миқдорини назорат қилиш учун хизмат қилади.

Буғ компрессорли чиллерлар учун контурнинг герметик бўлиши ўта муҳимдир. Чунки намлик ёки чала буғланган фреоннинг компрессорга тегиши натижасида у ишдан чиқади.

Буғ компрессорли чиллерлар конденсаторнинг совитиш  усули ва чиллерларнинг жойлашувига кўра фарқ қилади

  • Ҳаво оқими ёрдамида совитувчи, конденсаторли чиллер (ташқарига

    Ҳаво оқими ёрдамида совитувчи, конденсаторли чиллер

    ўрнатилади):

Ушбу турдаги чиллерлар бинонинг олдида ёки томга ўрнатилади. Конденсаторни совитиш  учун вентиляторлар орқали ташқаридаги ҳаво ишлатилгани сабабли, ҳаво массаларини тортиш ва юбориш учун катта очиқ жой талаб қилинади.

Бундай чиллерларнинг асосий афзалликлари – конструкциясининг соддалиги ва нисбатан арзон нархи ҳисобланади.

Камчиликлари эса совуқ мавсумда тизимдан сув оқиб туриши ҳисобланади. Бу камчиликни сув ўрнига махсус антифриздан фойдаланиш орқали бартараф қилиш мумкин.

  • ҳаво билан совитилувчи конденсатор ва ҳавони ташқаридан тортувчи ва чиқарувчи ҳаво қувурлари билан жиҳозланган бино ичига ўрнатилувчи чиллер:

Бундай чиллерлар – бино ичига ўрнатилувчи мураккаб муҳандислик тизими ҳисобланади.ҳаво билан совитилувчи конденсатор ва ҳавони ташқаридан тортувчи ва чиқарувчи ҳаво қувурлари билан жиҳозланган бино ичига ўрнатилувчи чиллер Унинг ишлаши учун ҳавони ташқаридан тортувчи ва қайта ишланган ҳавони чиқарувчи ҳаво қувурлари зарур.

Бундай чиллерларнинг асосий камчилиги – ўрнатиш мураккабдир.  Афзалликларига – ташқи блоки йўқ, совуқ мавсумда чиллерни ўраш (тизимдан сувни тўкиш, тизимни герметизация қилиш ва ҳ.к.) керак эмас.

  • конденсатори сув билан совитилувчи чиллер:

Конденсатори сув билан совитилувчи чиллер бино ичига ўрнатиш учун мосланган. Бунда конденсатори сув билан совитилувчи чиллериссиқлик ташувчиси(сув) конденсаторни совитади. Иссиқ сув эса градирнялар ёки оқар сувда совитилади.

Афзаллиги – йил давомида совитиш  имкони мавжуд. Бу билан электр энергиясини сезиларли даражада камайтиради. Бундай ускунада рекуперация (конденсация иссиқлигини қайта ишлатиш мумкин) имкони бор. Камчиликлари – нархи қиммат ва тизимдан фойдаланиш мураккаб.

  • Конденсатор ташқарига жойлаштирилади ва ҳаво оқим ёрдамида совитилади:

Сув билан совитилувчи чиллер асосида ишлайди. У фреон қувурлари орқали ташқи Конденсатор ташқарига жойлаштирилади ва ҳаво оқим ёрдамида совитиладиконденсатор билан боғланган ҳолда, бино ичига жойлаштирилади.

Бундай чиллерни конденсатор қисмида воситачи иссиқлик ташувчисиз(сув) ишлатиш мумкин. Бу қувватли айланма насосларни қўллаш зарурати йўқлигини англатади. Яна бир қулайлиги- иссиқлик ташувчининг музлаб қолиш хавфи йўқ. Бунинг натижасида совуқлик билан таъминловчи икки соҳали тизимга зарурат бўлмайди.

Бу турдаги чиллерларнинг яхши ишлаши учун, унга суюқ ресивер ўрнатиш керак. У совитиш  моддаси аккумулятори сифатида ишлатилади.

Бундай чиллерлар айтарли камчиликларга эга эмас, бироқ компрессор-буғлаткич ва конденсатор блоклари ўртасидаги масофа чегараланган.

 

Иссиқлик насоси (икки томонлама чиллер)

 

Ускуна икки томонлама чиллер режимида ишлаш имконини беради. Бу режимда чиллер ҳавони иситиш ва совитиш имконини беради. Иссиқлик насослари:

  • 4 йўлли реверсив клапанлар;
  • ортиқча совитиш моддасини тўплаш учун ресивер;
  • тескари клапанлар;
  • суюқлик ажратгич;
  • шимилиш қисмида оралиқ иссиқлик алмашгич қисмлардан ташкил топган.

Иссиқлик насоси режимида ишлайдиган чиллерлар учун қўшимча гидромодул танлаш ҳам лозим. Ускуна энергия манбайи сифатида тупроқ, қудуқдаги сув, геотермал сувлардан фойдаланиш мумкин.

Бизда сиз буғ-компрессияли чиллерларни энг арзон нархларда сотиб олишингиз мумкин. Сотувда (10 кВт дан 130 кВт қувватгача) ички иссиқлик насосига эга бўлган ва бўлмаган моделлари мавжуд. Батафсил маълумот олиш учун бизга қўнғироқ қилинг.

ЧИЛЛЕР ТАНЛАШ